با گسترش جوامع بشری و متعاقباً گسترش و تعمیق روابط سیاسی مابین ملتها ونظامهای بین المللی، واژگان و عناوین نوینی وارد فضای گفتمان های سیاسی گردیده است. ازجمله این عناوین عمق استراتژیک می باشد که امروزه دارای معنایی بسیار وسیع است لذاجهت تعریف دقیق آن می بایست مولفه های مرتبط با آنرا مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم.
واژه عمق استراتژیک و یا بعبارت دیگر عمق حوزه نفوذ بعد از جنگ جهانی دوم با توجه به شکل گیری فضای دوقطبی در بین نظام های بین الملل بیشترین کاربرد را در میان گفتمان های سیاسی و همچنین مباحث علوم استراتژیک داشته است .مولفه های عمق استراتژیک ترکیبی متاثر از نیروهای مردمی، اعتقادات وباورهای مشترک و جغرافیای سیاسی تشکیل شده است.
به طورکلی عمق استراتژیک به ابزارهای سیاسی،اعتقادی،انسانی؛جغرافیایی یک ملت ویک نظام جهت دفاع از کیان خود وهمچنین پتانسیل یک دولت در اجرای اهداف و برنامه های بلند مدت داخلی و بین المللی اش می باشد.
در ذیل با اشاره به برخی مولفه های مرتبط باعمق استراتژیک به بررسی برخی ابعاد عمق استراتژیک نظام می پردازیم:
1.مردم: وجود مردم راازچند جهت می توان در تاثیرگذاری برعمق استراتژیک ارزیابی کرداولا”کمیت مردم یک جامعه ؛هرچه تعدادافراد یک جامعه بیشتر باشد مسلما”اتکایک دولت نیز برنیروهای انسانی ومردمی آن جامعه افزایش می یابد ثانیا”هویت وفرهنگ مردم جامعه می باشد به عبارت دیگر اصالت وعمق فرهنگی مردمان یک جامعه ارتباط مستقیم با عمق استراتژیک ومیزان حوزه نفوذ یک ملت دارد.نظامهایی که دارای فرهنگ وهویت ریشه دار می باشند دارای ملتهایی تاثیرگذار در صحنه روابط بین المللی می باشند بعنوان مثال دشمنان نظام جمهوری اسلامی علیرغم تمام دشمنی ها وعداوتهایشان نسبت به نظام جمهوری اسلامی همواره مجبور بوده اند در تریبونهای عمومی به تعریف وتمجید از هویت وفرهنگ غنی مردمان ایران زمین بپردازند و همین هویت وفرهنگ اصیل عامل مهمی در بازدارندگی دشمنان نسبت به مردم ایران می باشد .در مورد سایر ملل نیز همین موضوع صادق است امروزه کشورهای پارسی زبان و بسیاری از کشور های همسایه متاثر از تاریخ و فرهنگ ایرانیان بوده و هرجا فرهنگ ایرانی رایج باشد حوزه نفوذ استراتژیک ما نیز گسترده است.
2. اعتقادات وباورهای مشترک: باورهای مردمی یکی دیگر از عوامل مهم وتاثیرگذار برعمق استراتژیک یک نظام وملت می باشد. باورهای مردمی عامل پیوند دهنده اقشار مختلف یک جامعه می باشد .هرچه دیدگاه و باورهای مردم یک جامعه نسبت به مسائل گوناگون سیاسی ،اجتماعی ،اقتصادی و...نزدیک باشد نظام سیاسی موجود درآن جامعه قابلیت تاثیر گذاری وموفقیت بیشتری را در اجرای اهداف وآرمانهایش دارا می باشد و این همان عمق حوزه نفوذ آن نظام می باشد البته نکته ای که می بایست بدان اشاره کرد این است که هر چه میزان اعتقادات یک ملت منبعث از فطرت پاک انسانی و حقایق الهی باشد مسلما”این تاثیرگذاری ژرفتر وپایدارتر خواهد بود، همچنین نظامهای برآمده از باورها واعتقادات حاکم بر اکثریت جامعه قابلیت تاثیر گذاری بسیار بالایی را در سطح معادلات بین المللی خواهند داشت که در ادمه بدان اشاره میگردد . ومیتوان نظام جمهوری اسلامی را از جمله نظامهایی دانست که دارای چنین تاثیر گذاری می باشند.
3. کل جغرافیای حضور حق طلبان و سلطه ستیزان: این مولفه وجه گسترده تری از مولفه دوم را دارد بعبارت بهتر با توجه به اینکه نظام ما بر پایه نفی هرگونه سلطه و مبارزه با استعمار به تمامی اشکال وابعادش تشکیل شده است لذا تمامی ملتهای مبارز ومخالف استعمار از آنجا که در جهت آرمانهای ما می باشند عمق استراتژیک ما محسوب میگردند.در واقع حتی دورافتاده ترین ملتهای آمریکای جنوبی وآفریقا که حق طلبی و استقلال را شعار و هدف خود قرارداده اندنیز عمق استراتژیک ما بحساب می آیند و همین موضوع به تعمیق و گسترش روابط سیاسی ،اقتصادی و... بین ما واین کشورها منجر گردیده است.
4. باورهای دینی: باورهای دینی بخش مهمی از اعتقادات یک جامعه وملت می باشد.صرفنظر از نوع دین ومذهب یک ملت ،در صورتی که ملتی پایبند به احکام مذهب و آئین خود باشد می تواند به عنوان عمق استراتژیک نظام بر آمده از همان گرایشات دینی عمل نماید ،همچنین نظام های دینی می توانند عمق استراتژیک خود را علاوه بر ملت خودبه دیگر ملتهای معتقد به دین ومذهب همسو با خود گسترش دهند.این مزیت شاید درحال حاضر تنها متعلق به نظام جمهوری اسلامی ایران باشدچراکه نظام ما مبتنی براحکام دین اسلام با محوریت مذهب تشیع می باشد وغالب نظام های سیاسی دنیا چه از لحاظ نظری وچه عملی پایبند به دین نمی باشند و بعبارت بهترمقید به تفکر سکولاریزم تجدایی دین از حکومتت می باشند.مدل حکومت اسلامی ما باتوجه به قرار گیری ولی فقیه در راس آن به عنوان مجتهد جامع الشرایط، الهام بخش ملتهای مسلمان علی الخصوص شیعی مذهب سایر کشورها می باشد همچنین پیوند وارتباط عمیق قلبی میان مردم ورهبری از جمله پارامترهای موثر در این باب است و این موضوع مرزهای استراتژیک نظام ما را به پهنه تمام دنیای اسلام گسترده است.
سیدمحمد میثم بصام
