مسئله پیشرفت و توسعه در پرتو عدالت بخش اول

چکیده: از مباحث مهم و راهبردی در جوامع مختلف که مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران قرار دارد، مسئله پیشرفت و توسعه و روشهای تحقق آن است.

هر جامعه و کشوری علاقمند به پیشرفت و ترقی در زمینه های گوناگون و رسیدن به سطح بالایی از رفاه و آبادانی است  اما برای رسیدن به این مقصد، به برنامه ریزی و انتخاب الگویی مناسب نیاز است. در گذشته ، قدرتهای بزرگ، الگوهای سرمایه داری غربی و کمونیسم را برای رشد و توسعه مطرح می کردند. اما با فروپاشی شوروی سابق به عنوان سردمدار کمونیسم، اینک کشورهای غربی، مدل غرب را به عنوان تنها راه برای پیشرفت کشورهای درحال توسعه تبلیغ می کنند. اما رهبر انقلاب اسلامی ایران، الگوی جامع و مناسب دیگری را بویژه برای کشورهای اسلامی، مطرح می کند و آن الگوی توسعه اسلامی- ایرانی است.

در سند چشم انداز 20 ساله، ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی علمی وفناوری در سطح منطقه با هویت اسلامی و انقلابی الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین الملل است که با اتکال به قدرت لا یزال الهی و در پرتو ایمان و عزم ملی و کوشش برنامه ریزی شده و مدبرانه جمعی و در مسیر تحقق آرمان ها و اصول قانون اساسی محقق می شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی با اشاره به سند چشم  انداز ملی 20 ساله بر قرار گرفتن ایران از لحاظ رشد علمی در درجات اول دنیا تأکید  دارند و رهنمودهای مدبرانه و حکیمانه ایشان، اولویت ها و شاخص ها را برای توسعه و پیشرفت ایران اسلامی مشخص می کند، لذا نگاه رهبری به مسئلۀ پیشرفت و توسعه ، تولید علم و فناوری از جمله مقولاتی است که نیازمند توجه بیشتر مدیران، کارشناسان، اساتید، نخبگان و دولتمردان برای توسعه و اقتدار جمهوری اسلامی است. 

از اینرو این مقاله سعی دارد نقشه راه پیشرفت و توسعه جامعه اسلامی را از دیدگاه مقام معظم رهبری ترسیم کند. به همین منظور به مباحثی از جمله «اهمیت علم و فناوری در جهان»، «تولید علم»، «مدل پیشرفت»، «الگوی توسعه»، «تبیین نمای کلی پیشرفت»، «پیش فرض های پیشرفت علمی» و «الزامات پیشرفت در دهه چهارم» از دیدگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی پرداخته شده است.

مقدمه : قرن بیست و یکم، عصر پیشرفتهای شگرف علوم و فناوری مختلف است و اکثر کشورها، به ویژه در جغرافیای جهان درحال توسعه، برنامه ریزی گسترده ای را برای دستیابی به دانش های نوین آغاز کرده اند. برخی از این کشورها عملا دراین زمینه گامهایی برداشته اند و برخی دیگر که اکثریت کشورهای جهان سوم را تشکیل می دهند، هنوز در وضعیت برنامه ریزی به سر می برند. دراین میان، جمهوری اسلامی ایران، به پیشرفتهای چشمگیری در عرصه علوم و فناوری دست یافته و می توان گفت که در این زمینه، از کشورهای پیشگام است. در جهان امروز، روند پیشرفت علم، بسیار پرشتاب است و برای زیستن در چنین جهانی، ملتها ناگزیر از تجربه، اندوختن علم و دستیابی به دانشهای پیشرفته هستند. 

نگاهی واقع گرایانه به وضعیت کنونی ایران در عرصه های مختلف علمی، این حقیقت را آشکار می سازد که در دو دهه اول انقلاب، ایران درزمینه سواد آموزی و رشد کمی و کیفی تحصیلات عالی ، به پیشرفتهای چشمگیری نائل شده است اما پیشرفتهای بزرگ ایران در عرصه علوم و فناوری نوین، در دهه سوم انقلاب حاصل شده است. باید توجه داشت که جهش بزرگ علمی ملت ایران برای جبران عقب ماندگی تاریخی کشور در زمینه علم و فناوری، با اشکال تراشیها و ایجاد موانع توسط قدرتهای سلطه گر مواجه شده است، اما علیرغم این موانع، ایران در مقایسه با سایر کشورهای درحال توسعه، به مدارج بالایی دست یافته است. 

از دیدگاه مقام معظم رهبری، علوم و تحقیقات ، رمز واقعی و کلید پیشرفت ملت ایران و دستیابی آن به نقطه مطلوب در زمینه علمی است، اما به هیچ عنوان نباید در همین حد متوقف شود. تاکید های مکرر رهبر معظم انقلاب اسلامی بر تسریع روند حرکت ایران به سمت قله های پیشرفت و توسعه، ناشی از ضرورت جبران عقب ماندگی های تاریخی ملت ایران در دوران وابستگی به بیگانگان است. 

رهبر انقلاب اسلامی بارها یادآور شده اند، پیشرفتهای چشمگیر ایران در زمینه علوم و فناوریهای پیشرفته، در سایه علم ، ایمان و کوشش مستمر دانشمندان جوان ایرانی حاصل شده است. بدون تردید ، در جهان امروز، قدرت واقعی کشورها براساس پیشرفتهای علمی و فنی آنها تعریف می شود و برای ملت ایران نیز علم و تحقیق، راهگشای رسیدن آن به قله های توسعه است.

از آنجایی که هدف از این نگارش تبیین دیدگاه‌ها و تدابیر رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره توسعه و پیشرفت جامعه اسلامی است، ابتدا به تعریف مفاهیم «علم»، «فناوری»، «توسعه» و «پیشرفت» و اهمیت علم و فناوری در جهان امروز پرداخته و  سپس مباحثی از جمله «تولید علم»، «مدل پیشرفت»، «الگوی توسعه»، «تبیین نمای کلی پیشرفت»، «پیش فرض های پیشرفت علمی» و «الزامات پیشرفت در دهه چهارم» را از دیدگاه مقام معظم رهبری مورد بررسی قرار می دهیم و در پایان نقشه راه رهبری برای تولید علم و فناوری، توسعه و پیشرفت را به صورت نمودار ترسیم خواهیم کرد.